Het begint aan tafel - met luisteren
Maar de kern is, zij beslissen wat ze willen delen. Wij kunnen alleen de ruimte creëren waarin ze dat durven te delen.
Dit principe is fundamenteel voor iedereen die een vraagstuk benaderd door te werken met kennis uit de praktijk. Daar heb je verhalen voor nodig. Ook dan geldt: mensen bepalen zelf wat ze vinden dat jij moet horen in relatie tot jouw vraagstuk. Jouw taak is niet het sturen van de juiste vragen (of het sturen van het gesprek in een bepaalde richting) – het is het creëren van de ruimte waarin mensen vrijelijk kunnen delen wat volgens hen relevant is.
Luisteren om te horen(/begrijpen) of luisteren om te reageren
Vaak ‘luisteren’ we om het moment te herkennen waarop we zelf iets kunnen zeggen, om te kunnen reageren. We zoeken naar aanknopingspunten voor hun eigen verhaal, een eigen mening, een eigen oplossing. Maar werkelijk luisteren betekent: ruimte geven aan de ander om te bepalen wat belangrijk is. Niet wat jij denkt te moeten weten, maar wat zij vinden dat jij moet horen over jouw vraagstuk. Medewerkers, burgers, cliënten, studenten – ze voelen feilloos aan of je oprecht luistert of alleen wacht tot je kunt reageren. En op basis daarvan beslissen zij wat ze delen – en wat ze verzwijgen.
Drie Manieren om Ruimte te Creëren
Hoe kun je nu deze ruimte creëren? In onze projecten hebben we drie werkvormen ontdekt die deze ruimte effectief creëren:
- Narratieve interviews
Eén-op-één ontstaat vertrouwen. In die veiligheid beslissen mensen wat ze willen delen over het vraagstuk dat je voorlegt. Niet de vooraf bepaalde vragen sturen het gesprek, maar hun verhaal. - Verhalentafels/Verteltafels
Hier delen mensen verhalen met elkaar. De regel is krachtig: reageer op verhalen alleen met verhalen. Geen analyses, geen oordelen. Dit dwingt iedereen om werkelijk te luisteren naar wat een ander vindt dat gehoord moet worden. Tegelijkertijd ontstaat collectief begrip: mensen horen van elkaar wat er speelt rondom het vraagstuk. - Digitale platforms waar mensen zelf hun verhaal delen én coderen
Zij bepalen niet alleen wat ze vertellen, maar ook hoe ze het framen: waar gaat mijn verhaal over in relatie tot dit vraagstuk? Deze zelfcodering levert naast verhalen ook kwantitatieve inzichten op. Je ziet patronen, verschillen over tijd, en kunt verhalen selecteren voor verdere verdieping. Maar de autonomie blijft bij de verteller.
Wanneer mensen jouw agenda corrigeren, een concreet voorbeeld uit de praktijk >
In opdracht van een grote stad luisterden we naar verhalen over het sociaal domein – hoe bewoners met elkaar omgaan in hun buurten. Maar in verschillende wijken beslisten mensen andere verhalen te vertellen. Over onveiligheid. Over te hard rijdend verkeer. Over hoe (on)comfortabel ze zich voelen in hun eigen buurt. Dit is geen falen van de methode – dit ís de methode. Mensen bepaalden zelf wat ze vonden dat de stad moest horen over hun buurt. Hun prioriteiten, niet onze veronderstellingen. Hun definitie van wat relevant is voor dit vraagstuk, niet de onze.
Dit geeft essentiële informatie. De verhalen corrigeren jouw agenda. Ze laten zien wat mensen vinden dat jij moet weten om goede beslissingen te nemen. Dat vraagt wel dat je de controle durft los te laten over wat als ‘relevant’ wordt beschouwd.
De kern
Mensen beslissen wat ze jou vertellen over jouw vraagstuk. Ze bepalen wat volgens hen relevant is, wat de kern is, wat je moet weten om goed te beslissen. Jouw taak is het creëren van de ruimte waarin ze dat durven en willen doen. Ruimte waarin ze zich veilig genoeg voelen om te delen wat volgens hen – niet volgens jou – belangrijk is.
Dat vraagt:
– Oprechte nieuwsgierigheid in plaats van vooraf bepaalde vragen
– Werkelijk luisteren in plaats van wachten tot je kunt reageren
– Loslaten van controle over wat als ‘relevant’ telt
– Vertrouwen dat mensen experts zijn in hun eigen verhaal
Wat je daarvoor terugkrijgt is onvervangbaar: inzicht in de werkelijkheid zoals die wordt ervaren. Verhalen die veronderstellingen corrigeren. Informatie die je anders nooit had gekregen.
Precies de basis die je nodig hebt voor beslissingen die dragen.
